Ochrona ekosystemów nieleśnych
Na obszarze PPN występuje kilkadziesiąt zbiorowisk roślinnych z różnych klas, z czego wiele znajduje się w stadiach seralnych, których pozostawienie w ochronie biernej doprowadzi do zaniku prezentowanych przez nie wartości. Takim zagrożeniem dla wartości florystycznej i biocenotycznej jest zaprzestanie użytkowania kośnego lub pastwiskowego tych obszarów, a także zmiany w środowisku (jakościowych właściwości wody i ilościowych stosunków wodnych), które pociągają za sobą wypieranie z torfowisk gatunków stenotopowych, rzadkich i zagrożonych, przez gatunki eurotopowe, powstawanie zbiorowisk leśnych o niskich walorach przyrodniczych, pogarszanie warunków siedliskowych, zwłaszcza świetlnych przez tworzenie się zwartych zarośli, niekorzystnych dla gatunków heliofilnych (np. Salix lapponum) charakterystycznych dla torfowisk otwartych. Wkraczanie roślinności drzewiastej na tereny torfowisk powoduje pogorszenie bilansu wodnego torfowisk poprzez wzmożoną transpirację oraz alkalizację środowiska.
Dla utrzymania status quo wybranych grup zbiorowisk można posługiwać się różnymi metodami, w zależności od sposobu ich powstania i warunków brzegowych niezbędnych do ich istnienia. Takim zabiegiem jest zahamowanie ekspansji drzew i krzewów poprzez usuwanie zadrzewień i zakrzaczeń oraz wykaszanie. Zabiegi te przyczyniają się do poprawy warunków środowiskowych dla wielu gatunków roślin chronionych m.in. poprzez lepszy dostęp światła. Poprawa warunków świetlnych przyniesie powiększenie areału występowania oraz zagęszczenia populacji takich gatunków jak: brzoza niska, wierzba lapońska i borówkolistna, goryczka wąskolistna, goryczuszka błotna i gorzkawa, goździk pyszny, pełnik europejski, storczyki, gnidosz królewski, mieczyk dachówkowaty, tłustosz dwubarwny i inne. Koszenie wpływa korzystnie na populacje czarcikęsu łąkowego oraz krwiściągu lekarskiego, które są roślinami żywicielskimi rzadkich i chronionych motyli (przeplatki aurinii oraz modraszka telejusa i nausitousa). Oczekiwany efekt wykonywanych zabiegów to renaturalizacja ekosystemów torfowiskowych, zwiększenie różnorodności biologicznej ekosystemów. W wyniku prowadzonych w bardziej zakrojonym charakterze prac od 1999 r. na terenie Poleskiego PN zauważono, że lepsze efekty (mniejsza liczba odrośli) dają prace wykonywane w sierpniu i we wrześniu. Ważny też jest również sposób ich wykonywania, wycinanie odrośli przy użyciu narzędzi ręcznych gwarantuje większą dokładność i skuteczność przeprowadzonego zabiegu.
Dla utrzymania status quo wybranych grup zbiorowisk można posługiwać się różnymi metodami, w zależności od sposobu ich powstania i warunków brzegowych niezbędnych do ich istnienia. Takim zabiegiem jest zahamowanie ekspansji drzew i krzewów poprzez usuwanie zadrzewień i zakrzaczeń oraz wykaszanie. Zabiegi te przyczyniają się do poprawy warunków środowiskowych dla wielu gatunków roślin chronionych m.in. poprzez lepszy dostęp światła. Poprawa warunków świetlnych przyniesie powiększenie areału występowania oraz zagęszczenia populacji takich gatunków jak: brzoza niska, wierzba lapońska i borówkolistna, goryczka wąskolistna, goryczuszka błotna i gorzkawa, goździk pyszny, pełnik europejski, storczyki, gnidosz królewski, mieczyk dachówkowaty, tłustosz dwubarwny i inne. Koszenie wpływa korzystnie na populacje czarcikęsu łąkowego oraz krwiściągu lekarskiego, które są roślinami żywicielskimi rzadkich i chronionych motyli (przeplatki aurinii oraz modraszka telejusa i nausitousa). Oczekiwany efekt wykonywanych zabiegów to renaturalizacja ekosystemów torfowiskowych, zwiększenie różnorodności biologicznej ekosystemów. W wyniku prowadzonych w bardziej zakrojonym charakterze prac od 1999 r. na terenie Poleskiego PN zauważono, że lepsze efekty (mniejsza liczba odrośli) dają prace wykonywane w sierpniu i we wrześniu. Ważny też jest również sposób ich wykonywania, wycinanie odrośli przy użyciu narzędzi ręcznych gwarantuje większą dokładność i skuteczność przeprowadzonego zabiegu.
Ochrona ekosystemów leśnych
Ochronę czynną prowadzi się na gruntach leśnych będących własnością Parku. Zabiegi ochronne ingerujące w procesy przyrodnicze zachodzące w ekosystemach leśnych są podejmowane wyłącznie dla osiągnięcia konkretnych, wyraźnie określonych celów ochronnych. Zasadniczo wspierają naturalne procesy rozwojowe, a zakres ingerencji jest tym mniejszy, im wyższy jest stopień naturalności i stabilności ekosystemów. Zabiegi ochronne uwzględniają charakter i tempo naturalnych procesów rozwojowych lasu, właściwych dla poszczególnych stadiów i faz rozwojowych i "o krok" je wyprzedzają. W drzewostanach o charakterze naturalnym starszych faz rozwojowych zabiegi pielęgnacyjno-ochronne są podejmowane tylko w takich przypadkach, gdy z różnych przyczyn nie następuje po nich faza odnowieniowa i brak pewności co do zachowania ciągłości procesów lasotwórczych i trwałości lasu. Zabiegi ochronne są podejmowane nie tylko tam, gdzie wymaga tego cały drzewostan, lecz i wówczas, gdy istnieje uzasadniona potrzeba ochrony jego fragmentów, a nawet pojedynczych osobników (np. drzew pomnikowych, gatunków specjalnej troski lub zbyt rzadko reprezentowanych).
Jako wykładnik potencjalnego zróżnicowania warunków siedliskowych ekosystemów leśnych przyjmuje się zbiorowiska naturalnej roślinności potencjalnej. Ustalone dla nich docelowe typy lasu, docelowe składy gatunkowe oraz orientacyjne składy upraw, stanowią podstawę planowania hodowlano-ochronnego.
Zestaw i rodzaj zabiegów ochronnych dostosowany jest do stanu siedlisk, stopni zgodności aktualnych składów gatunkowych z docelowymi, faz rozwojowych i wymagań ekologicznych gatunków budujących drzewostany oraz ich struktury, stanu zdrowotnego i sanitarnego.
Przy realizacji odnowień w pierwszej kolejności wykorzystywane są odnowienia naturalne.
Jednym z głównych zadań ochrony lasów PPN jest przebudowa monokultur sosnowych założonych na gruntach porolnych. Polega ona na dosadzaniu gatunków dostosowanych do lokalnych warunków siedliskowych. Celem tych zabiegów jest doprowadzenie do powstania lasu o zróżnicowanej strukturze wiekowej i gatunkowej. W przypadku, kiedy dochodzi do zagrożeń drzewostanów czynnikami biotycznymi (jak np. gradacje szkodliwych owadów) lub abiotycznymi istnieje zagrożenie rozpadu struktur drzewostanów. Działaniami przeciwdziałającymi tym zjawiskom są cięcia sanitarne, traktowane jako odrębny rodzaj zabiegów. Np. w ramach cięć sanitarnych usuwa się drzewa chore i silnie zasiedlone przez owady mogące powodować gradacje i rozprzestrzenianie się patogenów.
W niektórych drzewostanach w ramach zabiegów pielęgnacyjnych usuwane są gatunki obce rodzimej florze, zawleczone lub wprowadzone ze względów gospodarczych. Celem tych działań jest przywrócenie naturalnego składu gatunkowego lasów PPN.
Całość zadań ochronnych ekosystemów leśnych wykonywanych w Parku realizowana jest poprzez:
1) odnowienia, podsadzenia, zalesienia, dolesienia luk, poprawki i uzupełnienia;
2) zabiegi pielęgnacyjne upraw, młodników, nalotów i podrostów;
3) regulację i stabilizację struktury drzewostanów (trzebieże);
4) przebudowę drzewostanów;
5) ochronę drzewostanów przed czynnikami biotycznymi i abiotycznymi
Jako wykładnik potencjalnego zróżnicowania warunków siedliskowych ekosystemów leśnych przyjmuje się zbiorowiska naturalnej roślinności potencjalnej. Ustalone dla nich docelowe typy lasu, docelowe składy gatunkowe oraz orientacyjne składy upraw, stanowią podstawę planowania hodowlano-ochronnego.
Zestaw i rodzaj zabiegów ochronnych dostosowany jest do stanu siedlisk, stopni zgodności aktualnych składów gatunkowych z docelowymi, faz rozwojowych i wymagań ekologicznych gatunków budujących drzewostany oraz ich struktury, stanu zdrowotnego i sanitarnego.
Przy realizacji odnowień w pierwszej kolejności wykorzystywane są odnowienia naturalne.
Jednym z głównych zadań ochrony lasów PPN jest przebudowa monokultur sosnowych założonych na gruntach porolnych. Polega ona na dosadzaniu gatunków dostosowanych do lokalnych warunków siedliskowych. Celem tych zabiegów jest doprowadzenie do powstania lasu o zróżnicowanej strukturze wiekowej i gatunkowej. W przypadku, kiedy dochodzi do zagrożeń drzewostanów czynnikami biotycznymi (jak np. gradacje szkodliwych owadów) lub abiotycznymi istnieje zagrożenie rozpadu struktur drzewostanów. Działaniami przeciwdziałającymi tym zjawiskom są cięcia sanitarne, traktowane jako odrębny rodzaj zabiegów. Np. w ramach cięć sanitarnych usuwa się drzewa chore i silnie zasiedlone przez owady mogące powodować gradacje i rozprzestrzenianie się patogenów.
W niektórych drzewostanach w ramach zabiegów pielęgnacyjnych usuwane są gatunki obce rodzimej florze, zawleczone lub wprowadzone ze względów gospodarczych. Celem tych działań jest przywrócenie naturalnego składu gatunkowego lasów PPN.
Całość zadań ochronnych ekosystemów leśnych wykonywanych w Parku realizowana jest poprzez:
1) odnowienia, podsadzenia, zalesienia, dolesienia luk, poprawki i uzupełnienia;
2) zabiegi pielęgnacyjne upraw, młodników, nalotów i podrostów;
3) regulację i stabilizację struktury drzewostanów (trzebieże);
4) przebudowę drzewostanów;
5) ochronę drzewostanów przed czynnikami biotycznymi i abiotycznymi
Ochrona wód
Główne prace w ramach ochrony ekosystemów wodnych mają na celu przeciwdziałanie skutkom stałego procesu odwodnienia terenów PPN, mają również na celu poprawę stosunków wodnych oraz zahamowanie ich degradacji. Oprócz wymienionych poniżej prac rok rocznie prowadzone są patrole stawów, oczyszczane są rowy doprowadzające wodę do stawów, wykaszane są groble stawowe, w porze zimowej w razie potrzeb wycinane są przeręble oraz odkuwa się mnichy z lodu. Stan wszystkich budowli wodnych jest ciągle monitorowany przez Służby Parku by w razie potrzeby reagować na przecieki wodny, które mogą być powodowane działalnością bobrów lub po prostu wysokim stanem wód w okresie wiosennym. Prowadzone odłowy regulacyjne mają na celu unaturalnienie ichtiofauny. Głównym celem odłowów jest także eliminowanie ekspansywnych gatunków obcych: karasia srebrzystego, sumika karłowatego.